Görme Engelli Çocuğa Sahip Aileler İçin Öneriler

Engelli çocukların tüm gelişim dönemlerinde, engelli olmayan yaşıtlarına yakın değerleri alabilmeleri erken çocukluk döneminde engellerinin tanılanmasına ve uygun eğitim almalarına dayanmaktadır.
Yapılan araştırmalar herhangi bir erken eğitim almadan okula başlayan görme engelli öğrencilerde öncelikle bilişsel gelişim alanı olmak üzere motor beceriler, toplumsal ve duygusal gelişim alanlarında ortalama iki yıllık bir gerilik olduğunu belirtmektedir. (Enç, 72)

Bu farklılıkları ortadan kaldırabilmek ya da en aza indirebilmek için erken çocukluk döneminde eğitime başlanmalıdır.
Gören çocuklar çevrelerindeki olayları, nesneleri, eşyaları gözleriyle görerek algılarlar. Görme engelli çocuk ise bu tür olayları, nesneleri dokunarak ya da bir başkasının anlatmasıyla algılarlar. Çevresindeki nesneler, olaylar betimlenerek anlatılmadığında görme engelli çocukta yaşantı eksikliği meydana gelir ve bu da motor gelişimde, duygusal ve sosyal gelişimde gerilik görülmesine neden olur.
ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE UYGULANA BİLECEK PROĞRAMLAR

. Görme engelli bebek yaşamının ilk aylarında uzun süre hiçbir harekette bulunmadan eller yumruk yapılmış bir şekilde sırt üstü yatarlar. Evde annenin bebeği hareket ettirmesi gerekmektedir. Yatarken bebeğin başını dik tutması, yukarı bakması sağlanmalıdır. . Bebeğin yüz üstü yatması omurga gelişimi ve yürüme için önemli olduğundan bebeğin sık sık yüz üstü yatırılması gerekmektedir.
. Bebeğin yanına ses çıkaran oyuncaklar konulup ilgisini çekmeye çalışılmalıdır.
. Görme engelli bebek yatağında ve bulunduğu odada uzun süre yalnız bırakılmamalıdır. Bebek görme duyusundan yoksun olduğu için bir de işitsel uyaranlar olmadığında bebekte gelişim geriliği görülebilir.
. Ses çıkaran nesne bebeğe dinletilip bebeğin bu nesneye ulaşması sağlanmalıdır.
. Annenin uzun süre mutfakta bulunması gerekiyorsa bebeği de kucağında götürüp yaptığı her şeyi betimleyerek anlatmalıdır. Bu görme engelli bebeğin iletişim ve işitme alanlarında gelişmesine yardımcı olacaktır.
. Görme engelli bebeğin uyku saatlerini düzenlerken ailenin tüm bireylerinin evde ve iletişim halinde olduğu zamanlarda uyanık kalmasına dikkat edin. Bu çocuğunuzun iletişim becerilerinde gelişimini sağlayacaktır.
. Siz konuşurken görme engelli bebeğin size bakmasını sağlayın. Bu ileriki yaşlarda çocuğunuzun daha rahat iletişim kurmasına yardımcı olacaktır.
. Gören çocuklar yüz ifadelerini görebildikleri için bu tür ifadeleri (korku sevinç üzüntü öfke) daha rahat kullanırlar. Görme engelli çocuk ise bu tür ifadeleri göremedikleri için donuk bir yüz ifadesine sahip olabilirler. Bu nedenle evde konuşurken yüz ifadelerimizi incelemesini sağlamalıyız. Örneğin gülümsediğimizde çocuğun ellerini yüzümüze götürerek ‘bak şu an gülüyorum. Dişlerim görünüyor Dudaklarım gergin duruyor. ‘ şeklinde betimlenerek anlatılmalıdır.
. Görme engelli bebeğin anne ve babasının iki farklı cins olduklarını anlaması için yapılacak etkinliklere anne ve babanın birlikte katılmaları gerekmektedir.
. Görme engelli bebeğe evdeki eşyaların yerleri inceletilmelidir ve ne işe yaradıkları anlatılmalıdır.
. Görme engelli bebeğin koku alma duyusunu geliştirmek için
baharat kokuları ve yemek kokularını alması sağlanmalıdır.
. Dokunma görme engelliler için çok önemlidir. Bu nedenle görme engelli çocuklarda dokunma duyusunun çok iyi gelişmiş olması gerekmektedir. Dokunma duyusunu geliştirebilmek için çocuğun dokunmasına fırsat verilmelidir. Evde anne çocuğa farklı dokulardaki
kumaşları dokundurarak ta çalışmalar yapabilir.
. Göme engelli çocukların ailelerinin yaptığı en büyük hatalardan biri onları yemek yeme konusunda özgür bırakmamaları. Aileler çocuklarına tıpkı bir bebek gibi davranıyor ve yemeğini kendileri yediriyor. Görme engelli çocuğa da diğer çocuklarda olduğu gibi yemeğini kendisinin yemesine fırsat verilmelidir. Görme yetersizliğinden etkilenmiş olması onun yemeğini bağımsız olarak yiyememesine engel değildir. Çocuk yemeği dökerek yese bile ona kızıp kendimizin yedirmesi yerine onu destekleyerek bağımsız olarak yemesine fırsat vermeliyiz.
. Görme engelli çocuklarda giyinme de dikkat edilmesi gereken bir konudur. Çocuğun kendi başına giyinmesine fırsat verilmelidir. Eğer çocuk giyinme becerisinde zorlanıyorsa öncelikle oyuncak bebekler üzerinde giyinme becerisi öğretilebilir.
. Görme engelliler için uyumlu giyinme çok önemlidir. Bu nedenle çocuğunuza uyumlu giyinmeyi öğretmek için giysileri giydirirken hangi renk giysi giydirdiğinizi mutlaka söyleyin. Giyinme süreci devam ederken o kıyafetle başka hangi renklerin giyile bileceğini anlatın.
. Çocuğunuzun kıyafetlerini kendisinin seçebilmesi için birlikte giyilebilecek kıyafetlerin üzerine dokunduğunda anlayabileceği işaretler koyun. Veya birlikte giyebileceği kıyafetleri aynı yere koyun.
. Çocuğunuzun kıyafetlerin rengini ayırt edebilmesi için her renk için farklı bir işaret belirleyin.
. Çocuğunuzun kıyafetlerinin ya da özel eşyalarının yerini onun bilgisi olmadan değiştirmeyin.
. Çocuğunuz uygun giyindiğinde onu pekiştirmeyi unutmayın.
. Görme engelli çocuğun işitsel gelişimini sağlayabilmek için ona oyuncak seçiminizde ses çıkaran oyuncakları tercih edin.
. Ses çıkaran nesneyi çocuğun farklı yönlerinden (ön, arka, sağ, sol) ona dinleterek nesneye bakmasını isteyin.
. Ses çıkaran nesneyi yere atarak onu bulmasını isteyin.
. Görme engelliler için bağımsız hareket becerileri çok önemlidir. İleriki yaşlarda bağımsız olarak yaşamını sürdürebilmesi için erken çocukluk döneminde ailenin çocuğa fırsat vermesi gerekmektedir. Çocuğunuzun kendi işini kendisinin yapmasını sağlayın. Örneğin yere bir eşyası düştüğünde onu siz vermek yerine kendisinin bulmasını sağlayın.
. Ev içerisinde bir ihtiyacı olduğunda onu kendisinin karşılamasına fırsat verin. Örneğin su içmek istediğinde su vermek yerine suyun yerini tarif edebilirsiniz. Hatta diğer çocuklarınızdan istediklerinizi görme engelli çocuğunuzdan da isteyebilirsiniz.
. Görme engelli çocuğunuza yatağını düzeltmeyi, odasını toplamayı gibi yaşıtlarının yapabileceği her şeyi öğretin. Unutmayın sizin çocuğunuz sadece görme engelli. Görmüyor olması bunları yapmasına engel değil.
. Görme engelli çocuğunuzla yürürken onun sizin kolunuza girmesini isteyin.
. Görme engelli çocuk daima sizin yarım adım gerinizde yürüsün. Böylece basamak iniş ve çıkışlarında sizin hareketlerinize göre o da basamak inileceğini veya çıkılacağını siz söylemeden anlayacaktır.
. Görme engelli çocuğunuzla yürürken ona yoldaki, çevredeki her şeyi betimleyerek anlatın.
. Çocuğunuzun sizin kontrolünüzde yalnız yürümesine fırsat verin.
. Karşıdan karşıya geçerken arabaların seslerini dinlemesini isteyin sence ne zaman geçe biliriz diye sorun. Geçiş için uygun zamanı tahmin ettiğinde pekiştirin.
. Görme engelli çocuğunuzun dışarıda arkadaşları ile oynamasına fırsat verin. Bu onun kendine olan güvenini artırır ve bağımsız hareket becerilerini kazanmasında yardımcı olur.

Fatma Tülay OKUYUCU
Göreneller Görme Engelliler İlköğretim Okulu
Görme Engelliler Sınıf Öğretmeni